Seniorzy częściej niż osoby młodsze cierpią na brak apetytu i wykazują niechęć do spożywania posiłków. A to, niestety, prosta droga do niedożywienia, które prowadzi do groźnych zmian w organizmie. Jakie są jego przyczyny i jak sobie z nim poradzić, kiedy już wystąpi? O tym mówimy w dzisiejszym artykule.
Czym jest niedożywienie osób starszych? Mówiąc wprost, jest to stan, w którym organizm seniora nie dostaje odpowiedniej ilości kalorii i składników pokarmowych. Zaliczają się do nich witaminy, białka, węglowodany, tłuszcze i składniki mineralne. W oczy rzuca się więc brak energii u osoby starszej. Oprócz tego występują również niewidoczne, i przez to bardziej niebezpieczne zmiany metaboliczne, a także zaburzenia funkcjonowania organizmu. Jakie są przyczyny takiego stanu rzeczy? Pierwszą z nich jest brak apetytu u osoby starszej. Seniorzy z wiekiem mogą stopniowo tracić uzębienie, spada też produkcja śliny. Te zmiany znacznie utrudniają gryzienie i żucie pokarmów. Niektóre osoby starsze, ze względu na postępującą niesprawność, nie są też w stanie samodzielnie przygotować sobie posiłku czy nawet go zjeść. To wszystko sprawia, że senior nie ma ochoty jeść. Innym powodem niedożywienia jest choroba: cukrzyca, nowotwory, schorzenia układu pokarmowego, a także demencja albo choroba Alzheimera. Warto też wspomnieć o tym, że popełnione błędy żywieniowe mogą zahamować apetyt na zdrowe produkty.
Najczęściej spotykane objawy niedożywienia organizmu osoby starszej to:
Zdarza się, że objawy te są uznawane za normalne symptomy starzenia się – i dlatego bagatelizowane. Dlatego dobrze jest zwrócić szczególną uwagę na bliskiego seniora, który skarży się na osłabienie czy ma problemy ze skupieniem uwagi.
Przewlekłe niedożywienie prowadzi do poważnych zmian w całym organizmie, a szczególnie w przewodzie pokarmowym. Osłabia się perystaltyka jelit, występują zaburzenia trawienia i wchłaniania. Namnażają się bakterie, a wątroba ulega stłuszczeniu. Niedożywienie ma wpływ także na układ oddechowy. Zanikają mięśnie odpowiedzialne za oddychanie, a to zwiększa predyspozycje do występowania zapaleń płuc. Bliski może bardziej się męczyć, skarżyć się na brak sił i sprawności. Często chory ma też zaburzenia świadomości oraz zaburzenia wodno-elektrolitowe. Senior jest narażony na częste infekcje, wolniej goją się u niego rany, a ewentualna rekonwalescencja czy hospitalizacja się wydłuża.
Jak zatem zwalczać niedożywienie, kiedy już wystąpi? Najważniejsze jest jego wczesne rozpoznanie. Obserwujmy naszego rodzica lub dziadka na co dzień. Jeśli zauważymy, że traci na wadze, nie ma siły i trudno mu wykonać proste czynności, wybierzmy się z nim do lekarza. Stale monitorujmy też jego masę ciała – do konsultacji ze specjalistą powinien nas skłonić już ubytek wagi rzędu 5%. 15-20% utraconej wagi wskazuje już na ciężkie niedożywienie. Warto wiedzieć, że problem ten może dotyczyć też osób z nadwagą albo otyłością. W grę wchodzi tutaj niedożywienie jakościowe, czyli niedobór składników mineralnych albo witamin.
Leczenie niedożywienia opiera się głównie na dobrze zbilansowanej diecie. Pamiętajmy, że organizm seniora potrzebuje innych składników odżywczych, niż osoba młodsza. Zasady podawania posiłków się nie zmieniają: powinny być regularne, niewielkie, podawane z częstotliwością co 3-4 godziny, minimum 5 razy dziennie. Zachęćmy też rodzica lub dziadka do picia wody – to zapobiegnie groźnemu w skutkach odwodnieniu. W menu seniora powinny się znaleźć produkty mleczne bogate w wapń oraz: mięso, wątroba, jajka, ryby, warzywa strączkowe (ze względu na dużą ilość żelaza). Wprowadźmy do jadłospisu tłuszcze roślinne i złożone węglowodany znajdujące się w ciemnym pieczywie, pełnoziarnistym makaronie, brązowym ryżu i naturalnych kaszach. Unikajmy natomiast podawania osobie starszej tłuszczów zwierzęcych (masła, słoniny, smalcu), gdyż wpływają niekorzystnie na układ krążenia.
Jak powinien wyglądać dobrze zbilansowany posiłek seniora? Oto zalecany podział składników:
Węglowodany – ok.50-60% dania,
Tłuszcze – 25-30% (nie więcej),
Białka – ok. 15% dania. Przyjmuje się, że starszy człowiek potrzebuje 1-1,5 g białka na kilogram masy ciała.
Niedożywienie osoby starszej jest stanem groźnym dla jej zdrowia. Konieczne jest więc szybkie działanie, czyli przede wszystkim zmiana diety. Zwróćmy uwagę też na konsystencję posiłku – dopasujmy ją do preferencji i możliwości naszego bliskiego. Najważniejszą kwestią jest jednak wydłużenie czasu jedzenia. Zjedzmy posiłek razem z seniorem, zachęćmy go do spróbowania, a w razie potrzeby służmy pomocą. Dzięki temu osobie starszej łatwiej będzie przekonać się do nowego trybu żywienia.