Udar mózgu, zaraz po chorobach serca i nowotworach, jest trzecią najczęstszą przyczyną zgonów w krajach rozwiniętych. Jest on również najczęstszym powodem trwalej niepełnosprawności. Wystąpienie oznak udaru mózgu jest zwykle niespodziewane zarówno dla samego chorego, jak i jego rodziny. Chory po udarze mózgu w domu wymusza duże zmiany w organizacji życia rodzinnego. Ważne jest, aby osoby opiekujące się pacjentem dotkniętym udarem mózgu mieli odpowiednią wiedzę na temat tej choroby. W tym artykule przybliżymy zasady opieki nad osobą po udarze mózgu w domu i podpowiemy, gdzie umieścić osobę po udarze.
WHO, czyli Światowa Organizacja Zdrowia definiuje udar mózgu jako nagłe ogniskowe bądź uogólnione zaburzenie czynności mózgu, powstające z przyczyn naczyniowych. Innymi słowy, do udaru dochodzi wtedy, gdy mamy do czynienia z odcięciem krążenia krwi w mózgu. Dzieje się tak, kiedy naczynie krwionośne połączone z mózgiem pęka lub zostaje zatkane. Zaniedbanie lub nierozpoznanie udaru mózgu może skutkować trwałym uszkodzenia mózgu i zatracenia wielu z funkcji mózgu. Ciągłe krwawienie wewnętrzne oprócz poważnych uszkodzeń może również doprowadzić do śmierci.
Najczęstszymi powodami udarów są uderzenia w głowę, upadki, wysokie ciśnienie krwi lub inne problemy sercowo-naczyniowe. Zdarza się również, że do udaru mogą doprowadzić przewlekła depresja, stres lub zaburzenia lękowe. Objawy udaru mózgu najczęściej można zaobserwować po stronie przeciwnej do uszkodzonej półkuli. Zależą one głównie od lokalizacji i zasięgu udaru. Przyczyny i zasięg udaru mózgu w konkretnych przypadkach muszą zostać określone przez wykwalifikowanego lekarza.
Wśród skutków udaru wyróżnić możemy:
Opieka nad osobą po udarze mózgu nie jest łatwym zajęciem, ale jeśli odpowiednio się do tego przygotujemy, to nie musi być też trudna. Chory po udarze mózgu może pozostać w domu, powinien jednak mieć zapewnioną odpowiednią pomoc.
Zanim podpowiemy, jak opiekować się osobą po udarze rozważymy, gdzie najlepiej się nią opiekować. Jak można się domyślić — leczenie udaru nie kończy się na samym pobycie w szpitalu. Po wypisaniu z placówki medycznej chory musi kontynuować terapię, aby przede wszystkim nie dopuścić do kolejnego udaru, a później, w miarę możliwości — odzyskać utraconą sprawność. Czy dalszy ciąg leczenia powinien odbywać się w domu pacjenta, czy w placówce opiekuńczo-leczniczej? W naszej opinii lepszym rozwiązaniem jest kontynuowanie rekonwalescencji w domu pacjenta. Dlaczego? Otóż jak wykazują badania, osoby po tak traumatycznych przejściach szybciej dochodzą do siebie w miejscu, w którym funkcjonowały do momentu udaru. Dotyczy to zwłaszcza seniorów. Zmiana otoczenia może być kolejnym stresorem i negatywnie wpłynąć na przebieg leczenia. Jak zatem odpowiednio się osobą po udarze? Opieka domowa nad chorym po udarze mózgu wydaje się bezpieczniejszym rozwiązaniem.
Według zaleceń lekarzy, przed przeniesieniem pacjenta ze szpitala do domu, jego rodzina powinna dobrze przygotować mieszkanie, a zwłaszcza pokój, w którym chory będzie kontynuował rekonwalescencje. Umeblowanie w domu powinno zostać przemyślane na nowo i zmienione tak, aby ułatwiało sprawowanie opieki i wykonywanie codziennych czynności. Pokój pacjenta powinien być dobrze oświetlony, a temperatura powinna oscylować wokół 20 stopni Celsjusza. Jeśli to możliwe, warto się też wyposażyć w łóżko typu szpitalnego. Powinno mieć wysokość około 63-65 cm, koła, podwyższany zagłówek i poręcze. Wszystko to wpłynie pozytywnie na proces powrotu do zdrowia i umożliwi choremu swobodę ruchów.
Jeśli pacjent spędza cały dzień w pozycji leżącej, należy dopilnować, aby jego głowa znajdowała się w wygodnej pozycji spoczynkowej. W sytuacji, kiedy chory nie jest w stanie samodzielnie się poruszać, opiekun powinien zapewnić mu poduszki rehabilitacyjne i odprężający materac przeciwodleżynowy. Konieczny może być również zakup wózka inwalidzkiego. Jeśli stan pacjenta na to pozwala, będzie on służył do poruszania się i spacerów z rodziną lub opiekunem.
Opieka nad chorym po udarze w domu to zadanie dla całej rodziny. Wszyscy członkowie rodziny osoby po przebytym udarze powinni przygotować się do nowej sytuacji domowej. Objawami udaru może być niedowład, niedoczulica porażenie, afazja itp. Praca z chorym wykazującym te objawy wymaga dużo pracy, zarówno ze strony krewnych i opiekunów, jak i ze strony pacjenta.
Zakres i charakter opieki nad pacjentem po udarze zwykle określany jest przez lekarza lub wykwalifikowaną pielęgniarkę. Jak jednak w ogólnych ramach powinna wyglądać aktywizacja i opieka nad chorym po udarze w domu? Przede wszystkim rodzina powinna pomóc choremu w odzyskaniu pewności siebie i pokonaniu niepełnosprawności. Jeśli to możliwe chory powinien wychodzić na zewnątrz i cieszyć się życiem w sposób podobny do stylu życia sprzed udaru. Według badaczy może to istotnie skrócić proces dochodzenia do siebie.
Pielęgniarka jest w stanie ocenić jakie codzienne czynności pacjent może wykonać samodzielnie i te, do których będzie wymagana pomoc krewnych lub profesjonalnego opiekuna.
U osób leżących musi zostać wdrożone leczenie przeciwodleżynowe. Opiera się ono na codziennej pielęgnacji i nawilżaniu skóry chorego. Istotne są również częste (co 1-2 godziny) zmiany pozycji ciała w łóżku. Pozycja pacjent powinna być zmieniana z boku na bok, a także na wznak i na plecy. Opiekun może również zmieniać położenie łóżka. Może być ono ustawiane raz wyżej, raz niżej, warto również zmieniać nachylenie oparcia. Jeśli u chorego występują odleżyny, należy stosować preparaty przeciwodleżynowe.
Obok łóżka powinna znaleźć się mała szafka, w której można schować niezbędne przybory i lekarstwa.
Kluczowe jest również codzienne utrzymanie czystości, włączając w to higienę jamy ustnej. Powinno się o niż dbać rano, wieczorem i po każdym posiłku. Jeśli pacjent korzysta z wkładek higienicznych, opiekun musi dbać o ich częstą wymianę.
Opieka domowa nad chorym po udarze mózgu polega również na wdrożeniu diety bogatej w białko i składniki odżywcze. Jeśli podopieczny ma problemy z przełykaniem, opiekun powinien przygotowywać odpowiednie, lekko gęste potrawy. Powinny być one ciepłe, ale nie gorące. Chory powinien spożywać posiłki w małych porcjach, ale często — około 5-6 razy dziennie. Proces karmienia powinien być powolny, należy uważać, aby pacjent nie zadławił się podczas jedzenia. Jeżeli problem z połykaniem wyklucza nawet taką formę żywienia, lekarz może zalecić karmienie przez sondę dojelitową. Jeśli chory jeść samodzielnie, opiekun powinien zachęcić go do żucia żywności po stronie dotkniętej udarem. Powinno to zapobiec pojawieniu się spastyczności.
Niemniej ważne jest właściwe nawodnienie pacjenta. Szczególnie gdy komunikacja z nim jest utrudniona. Przeciętna osoba powinna przyjmować około 2 litrów płynów każdego dnia. Dokładne zapotrzebowanie można wyliczyć wiedząc, że na każdy kilogram wagi ciała powinno spożywać się 30 ml płynów. Jeśli pacjent ma problem z piciem wody i się krztusi, opiekun może chcieć ją zagęścić, używając galaretki lub budyniu. Jeśli pacjent nie będzie miał z tym problemu, płyny można również podawać przez słomkę.
W zależności od stanu konkretnego pacjenta neurolog lub wykwalifikowany terapeuta jest w stanie zalecić odpowiednią rehabilitację. Niektóre procedury związane z opieką mogą być wykonywane przez opiekuna w warunkach domowych. Rekonwalescencja i opieka nad osobą po udarze obejmuje ćwiczenia fizyczne i umysłowe. Poniżej przedstawiamy kilka podstawowych ćwiczeń ciała, sugerowanych dla osób po udarze:
Pamiętajmy jednak, że pierwsze kroki z ćwiczeniami powinniśmy wykonywać pod okiem fizjoterapeuty.