Błędy żywieniowe osób starszych

Starzenie się organizmu to nieuchronny proces. W jego trakcie możemy zaobserwować różne zmiany: fizyczne, psychiczne, a także fizjologiczne. Potrzeby seniora różnią się więc od tych, które mają młodsze osoby. Nasi rodzice i dziadkowie zmieniają styl życia, ale nie zawsze są w stanie pogodzić się z tym, że trzeba również zmodyfikować sposób żywienia. A często jest to nieuniknione – zwłaszcza wtedy, gdy w grę wchodzą różne schorzenia. Dlatego dieta dla osoby starszej powinna być odpowiednio skomponowana.

Dieta dla osoby starszej: kiedy jest konieczna?

W podeszłym wieku zmniejsza się pojemność płuc. Tym samym do komórek organizmu jest transportowana mniejsza ilość tlenu, a przez to zahamowana zostaje podstawowa przemiana materii. Jednocześnie zapotrzebowanie na składniki odżywcze raczej się nie zmienia. Niektóre z nich są jednak ważniejsze dla seniora, niż dla młodszego człowieka. Jest to na przykład wapń, czyli budulec kości. Warto więc zwrócić uwagę na to, czy osoba starsza spożywa wystarczającą ilość wapnia. Problemem może być tutaj fakt, że u seniorów zmniejsza się wydzielanie śliny i zanikają kubki smakowe. Pojawiają się też problemy z rozgryzaniem i przełykaniem pokarmu, a także z trawieniem. Nierzadko nasz bliski może więc odmawiać zjedzenia obiadu czy kolacji.

Wynikiem nieprawidłowego żywienia mogą być tak zwane choroby dietozależne. Zaliczamy do nich: cukrzycę typu II, otyłość, choroby serca i układu krążenia, nadciśnienie tętnicze, osteoporozę, nowotwory, próchnicę, a nawet zaburzenia psychiczne. Dlatego odpowiednia dieta dla osoby starszej jest niezwykle ważna dla zachowania zdrowia.

Częste błędy żywieniowe osób starszych

Kiedy w diecie seniora są potrzebne zmiany? Oto kilka przykładów:

• jedzenie zbyt rzadko (np. 2-3 posiłki zamiast 4-5 dziennie),
• niemal identyczne, monotonne dania,
• duże ilości tłuszczu: oleju, masła, smalcu,
• nabiał w sporych ilościach,
• częste przekąski: słodycze, chrupki, paluszki,
• spożywanie prawie wyłącznie białego pieczywa,
• częste picie kawy i mocnej herbaty,
• mała ilość warzyw i owoców w diecie,
• smażenie potraw na tłuszczu; odsmażanie posiłków na drugi dzień,
• picie małej ilości wody.

Na pewno znamy powiedzenie, że „starych drzew się nie przesadza”. Dotyczy to nie tylko przeprowadzek w podeszłym wieku, ale też innych zmian w życiu. Senior, który jest przyzwyczajony do określonego jedzenia, nie będzie miał ochoty zmieniać swoich nawyków. Przecież od zawsze tak jadł, jego mama szykowała tłuste dania, babcia tak samo. Wszyscy dożyli późnych lat – dlaczego on ma robić inaczej? Naszym zadaniem jest więc edukacja żywieniowa bliskiej osoby. Warto też poprosić o pomoc dietetyka: być może specjalista przekona seniora do zmodyfikowania jadłospisu. Należy uzbroić się w cierpliwość. Nie zmuszajmy rodzica czy dziadka do natychmiastowej zmiany w menu. Przekonujmy go stopniowo i delikatnie. Możemy na przykład ograniczyć sól w potrawach na rzecz aromatycznych ziół. Dzięki temu senior przekona się, że zdrowe jedzenie może być też smaczne.

Z tego powinna się składać dieta osób starszych

• Białko. Najnowsze badania podają, że białka powinny stanowić 15-20% zapotrzebowania energetycznego seniora. Znajdują się one przede wszystkim w chudym mięsie, pieczywie pełnoziarnistym i nabiale. Jeśli nasz bliski ma kłopot z trawieniem laktozy, skupmy się na fermentowanych produktach mlecznych. Są to na przykład jogurty, kefir i maślanka, a także twarde sery (te bez nadmiernej ilości nasyconych kwasów tłuszczowych). Innym źródłem białka są nasiona roślin strączkowych, ale wiele osób starszych może na nie zareagować problemami żołądkowymi.
• Zdrowe tłuszcze. Często zdarza się, że osoby starsze przyjmują za dużo nasyconych kwasów tłuszczowych. Smażenie na smalcu, smarowanie kanapek masłem – to tylko niektóre przykłady. Warto zamienić je na nienasycone kwasy tłuszczowe, znajdujące się w tłustych rybach, orzechach, oliwie z oliwek i olejach roślinnych. Ograniczmy też w diecie seniora smażenie potraw (zastąpmy je gotowaniem i pieczeniem), a także zamieńmy czerwone mięso i tłuste przetwory mięsne na chudszy drób.
• Warzywa i owoce. Jeśli nasz rodzic lub dziadek warzywa je od święta, a zwykle na jego talerzu lądują tylko słodkie jabłka i banany, dobrze to zmienić. Zamiast owoców bogatych w cukry proste postawmy na sezonowe smakołyki: truskawki, jagody, maliny. Senior przez cały rok może jeść kiwi, cytrusy i awokado. A jeżeli chodzi o warzywa, to warto jeść wszystkie, najlepiej gotowane i pieczone. Surowe podajemy w mniejszej ilości, ale w diecie osoby starszej są niezbędne – ze względu na błonnik pokarmowy.
• Wapń i witamina D. Ze względu na małą ilość dni ze słońcem niedobór witaminy D jest w naszym kraju powszechny. Na jego skutki najbardziej narażeni są seniorzy. W podeszłym wieku trudniej już podejmować aktywności na świeżym powietrzu, ze względu na ograniczenia w poruszaniu się. A brak witaminy D w organizmie skutkuje osteoporozą, osłabieniem mięśni i problemami z uzębieniem. Dlatego, oprócz spacerów w słoneczne dni, zaleca się wprowadzenie do diety tłustych ryb, pokarmów fortyfikowanych wapniem, nabiału i ciemnozielonych warzyw. Warto też pić wodę bogatą w wapń i minerały.

Wspierajmy osobę starszą w zachowaniu zdrowej diety

Problemem seniorów często są zaparcia, które wynikają z niskiej podaży błonnika. W celu ich uniknięcia dobrze jest włączyć do codziennej aktywności lekkie ćwiczenia. Wyciągnijmy naszego bliskiego na spacer, zachęćmy go do spokojnej gimnastyki. Trzeba również zwrócić uwagę na to, żeby osoba starsza wypijała odpowiednią ilość płynów (wody lub słabej herbaty). Optymalną ilością jest 1,5 litra dziennie. Wszystkie zmiany wprowadzajmy stopniowo, gdyż nagłe zwiększenie ilości błonnika w organizmie może nasilić dolegliwości. Osoby starsze powinny też ograniczać codzienne spożycie soli (zalecana dawka to do ok. 6 g/dobę). Zamiast niej można postawić na zioła i naturalne kostki rosołowe.

Zmiana nawyków żywieniowych w podeszłym wieku nie jest prostą sprawą. Możemy namawiać naszego bliskiego do zdrowego jedzenia, ale nie zmuszajmy go do niczego. Wyjaśnijmy, dlaczego odpowiednia dieta jest tak ważna i kibicujmy rodzicowi lub dziadkowi w próbach wprowadzenia zmian do menu. Podczas komponowania codziennego jadłospisu weźmy pod uwagę choroby, na które cierpi osoba starsza. Od nich bowiem zależy, jakich składników odżywczych potrzebuje senior. Jeśli uda nam się przekonać bliskiego do zdrowego żywienia, jeszcze długo będzie mógł cieszyć się sprawnością i w pełni korzystać z życia.